ASİT KAYA DRENAJI (ASİT MADEN DRENAJI) NEDİR?

Asit Kaya Drenajı, sularda sülfür açısından zengin kayaçlarla temas sonucu oluşan bir su kirliliği tipidir. Bu fenomen, yağmur veya akarsuların sülfür içeren kayalara temas etmesiyle ortaya çıkar. Bu etkileşim sonucunda su, yüksek asidik seviyelere ulaşarak aşağı akışlı sucul ekosistemlere ciddi zararlar verebilir. Asit maden drenajı olarak da bilinen bu olgu, özellikle bazı bölgelerde karşılaşılan ve su kaynaklarının kirlenmesine neden olan en yaygın akarsu ve nehir kirliliği türlerinden biridir.

ASİT KAYA DRENAJI (ASİT MADEN DRENAJI), METAL LİÇİ VE MADEN ÇEVRE YÖNETİMİ:

Asit kaya drenajı, değerli metallerin çıkarıldığı alanda kazı meydana gelmesi sonucunda ortaya çıkar. Bu kazı yüzeylerinde, hava veya yağmur suları ile temas ettiğinde sülfit veya sülfat yapıcı minerallerin çözünmesiyle asidik koşullar meydana gelir. Açık ocak maden işletmelerinde bu kazı yüzeyleri, her bir basamakta kalan şev duvarları ile temsil edilir. Yeraltı maden işletmelerinde ise üretim katlarında cevher alındıktan sonra galeri duvarları ile kazı yüzeyleri oluşur.

Maden faaliyetleri, yerkabuğundaki değerli metallerin (Au, Ag, Cu, Pb, Zn, Ni, Co vs.) açık ocak veya yeraltı maden işletme yöntemleriyle çıkarılmasıyla ekonomik kalkınmaya katkı sağlar, ancak aynı zamanda çeşitli çevresel sorunlara yol açabilir. Bu sorunlardan biri de asit kaya drenajıdır (asit maden drenajı).

Sızıntı Sularının Etkisi ve Göllenme Sorunu:

Açık ocak göllenmesi için yeraltı suyu seviyesinin yükselmesine gerek olmaksızın yüzey sularının maden temaslı sızıntı sularına karışmasıyla oluşur. Bu sular, ağır metaller ve metalloidleri içererek çevresel kirliliğe neden olabilir. Yeraltı galeri duvarlarından süzülen sızıntı suları ise işletme döneminde su birikintilerine yol açabilir veya yükselen yeraltı suları ile karışarak su birikintilerine neden olabilir.

Sürdürülebilirlik İçin Kalite Modellemesi:

Özellikle asidik koşullar altında meydana gelen maden temaslı sızıntı sularının kalite modellemesi, inşaat ve işletme dönemi için kesinlikle yapılmalıdır. Bu, çevresel etkilerin kontrol altına alınması ve sürdürülebilirlik ilkelerine uygun bir madencilik pratiğinin benimsenmesine olanak tanır.

Çevresel Zorluklar ve Çözüm Stratejileri:

Maden faaliyetleri başlamadan önce çevre etki değerlendirme projeleri, açık ocak veya yeraltı maden işletmelerindeki kazı yüzeylerini belirleyerek planlanan maden tasarımlarıyla ilişkilendirilmelidir. Hidrojeokimyasal analizlerle yağmur sularının etkileri ve ağır metal salınımı önceden değerlendirilmeli, su yönetim planları oluşturularak asidik drenajın kontrol altına alınması sağlanmalıdır.

Pasa Yönetimi ve Jeokimyasal Karakterizasyon:

Pasa depolama alanlarından kaynaklanan asit kaya drenajı ve metal liçi çalışmaları, üst ve alt drenaj koşulları göz önüne alınarak değerlendirilmelidir. Pasa yönetim planları, su yönetim planlarıyla entegre edilmeli ve pasa depolama alanlarından süzülen sızıntı sularının hidrojeokimyasal özellikleriyle ilişkilendirilmelidir.

Atık Yönetimi ve Elektriksel Rezistivite Tomografisi:

Atık depolama tesislerine yığılan atıkların jeokimyasal karakterizasyonu, jeoteknik koşullarla ilişkilendirilerek atığın duraylılığı üzerine çalışmalar yapılmalıdır. Ayrıca, atık depolama alanının taban ve şev duvarlarını belirlemek için iki boyutlu elektriksel rezistivite tomografisi gibi modern teknikler kullanılmalıdır.

Sonuç ve Öneriler:

Maden faaliyetlerinin çevresel etkilerini en aza indirme ve sürdürülebilirlik ilkelerine uygun hareket etme amacıyla asit kaya drenajı/metal liçi çalışmaları, su yönetim planları ve hidrojeolojik modellemeler birbiriyle entegre edilmelidir. Bu stratejiler, çevresel zorluklarla başa çıkmak ve temiz madencilik faaliyetlerini gerçekleştirmek için önemlidir.